Có thể nói, việc lựa chọn mô hình kinh doanh là một trong những điều kiện quan trọng giúp thương hiệu của bạn có định hướng rõ ràng và phát triển một cách hiệu quả nhất. Vậy trên thực tế, mô hình kinh doanh là gì và có bao nhiêu mô hình kinh doanh? Hãy cùng Sapo.vn tìm hiểu ngay trong những chia sẻ dưới đây. 

1. 1. Mô hình kinh doanh là gì?

Mô hình kinh doanh là yếu tố giúp thương hiệu có thể định vị được bản thân và bắt đầu tiến vào thị trường dựa trên những điều kiện phù hợp. Đây là cơ sở để đảm bảo được khả năng lên kế hoạch phù hợp cũng như bước dài, bền vững hơn trên thị trường. 

Việc thiết lập mô hình phù hợp cũng là yếu tố quan trọng để giúp thương hiệu của bạn giảm chi phí, tăng lợi nhuận và phát triển toàn diện. Bởi trên thực tế, sản phẩm, dịch vụ là yếu tố có thể dễ dàng sao chép nhưng mô hình kinh doanh thì là trưng của mỗi thương hiệu. 

Mọi loại mô hình kinh doanh, từ những mô hình nhỏ, vừa đến lớn, đều đóng vai trò quan trọng trong việc định hình cơ cấu hoạt động của doanh nghiệp. Nhờ vào việc này, chủ sở hữu doanh nghiệp có cái nhìn tổng quan về các yếu tố quan trọng trong chuỗi cung ứng của mình. Quan trọng hơn nữa, họ có thể củng cố và mở rộng các yếu tố này để tạo ra một chuỗi cung ứng bền vững trong tương lai.

Quá trình xây dựng và phân tích mô hình hoạt động kinh doanh giúp doanh nghiệp hiểu rõ hơn về giá trị cốt lõi của sản phẩm và khám phá các nhu cầu thực sự của khách hàng. Từ một quan điểm toàn diện về thị trường, mọi loại mô hình kinh doanh, bao gồm cả mô hình kinh doanh trực tuyến, mô hình kinh doanh đa cấp hoặc bất kỳ mô hình nào khác, đều là sự thích ứng với sự biến đổi của thị trường tiêu dùng và điều kiện kinh doanh mới.

2. 2. Phân loại các mô hình kinh doanh trên thị trường theo hình thức giao dịch

Dựa theo hình thức giao dịch, chúng ta có thể phân loại các mô hình kinh doanh phổ biến trên thị trường như sau:  

2.1 Mô hình kinh doanh Canvas

Mô hình kinh doanh Canvas là một công cụ hỗ trợ các doanh nghiệp trong việc hệ thống hóa chiến lược kinh doanh. Nó được sáng tạo bởi Alexander Osterwalder và Yves Pigneur và đã được nhiều công ty hàng đầu trên thế giới sử dụng để quản lý và phát triển chiến lược kinh doanh, tạo ra động lực cho sự tăng trưởng mới. 

Mục tiêu của mô hình Canvas là giúp các doanh nghiệp định vị và triển khai kế hoạch kinh doanh một cách hiệu quả nhằm ổn định hoạt động và tăng trưởng lợi nhuận.

Các yếu tố căn bản trong mô hình kinh doanh Canvas gồm:

• Đối tượng khách hàng chính (Customer segment)
• Giá trị của sản phẩm mang lại cho khách hàng (Value Proposition)
• Phương tiện truyền thông và kênh phân phối (Channel)
• Quan hệ khách hàng (Customer Relationships)
• Doanh thu bán hàng dự kiến (Revenue streams)
• Nguồn lực chính cho dự án (Key resources)
• Đối tác dự án (Key partners)
• Các hoạt động chính (Key activities)
• Cơ cấu chi phí hoạt động (Cost Structure)

2.2 Mô hình B2C (Business to Customer)

Mô hình kinh doanh B2C là khi các doanh nghiệp cung cấp sản phẩm hoặc dịch vụ trực tiếp cho người tiêu dùng thông qua các kênh trực tuyến hoặc cửa hàng vật lý. Đây là một trong những mô hình phổ biến nhất và được sử dụng rộng rãi trong thế giới kinh doanh ngày nay.

Trong mô hình này, các doanh nghiệp tạo ra trải nghiệm mua sắm trực tuyến hoặc cửa hàng vật lý để thu hút và phục vụ đối tượng khách hàng là người tiêu dùng cuối cùng. Mục tiêu chính là cung cấp sản phẩm hoặc dịch vụ chất lượng, dựa trên sự hiểu biết về nhu cầu và mong muốn của khách hàng.

Ví dụ về mô hình B2C là nhà hàng, quán cafe, cửa hàng tiện lợi, cửa hàng tạp hóa, tiệm làm đẹp như làm tóc, làm nail, spa, cửa hàng cho thú cưng.

2.3 Mô hình B2B (Business to Business)

Mô hình kinh doanh B2B đơn giản là khi các doanh nghiệp hoặc tổ chức mua bán và trao đổi sản phẩm, dịch vụ hoặc nguyên liệu với nhau thông qua các giao dịch thương mại điện tử. Khác với mô hình B2C – nơi doanh nghiệp giao dịch trực tiếp với người tiêu dùng cá nhân, trong B2B, các giao dịch chủ yếu diễn ra giữa các doanh nghiệp hoặc tổ chức.

Trong mô hình B2B, các doanh nghiệp thường tập trung vào việc cung cấp các sản phẩm hoặc dịch vụ chuyên nghiệp và chất lượng cao, được sử dụng để hỗ trợ hoạt động kinh doanh hoặc sản xuất của các doanh nghiệp khác. Các giao dịch B2B có thể bao gồm mua bán vật liệu, thiết bị, phần mềm, dịch vụ tư vấn, và nhiều sản phẩm hoặc dịch vụ khác.

2.4 Mô hình C2C (Customer to Customer)

Mô hình kinh doanh C2C là khi cá nhân hoặc người dùng mua và bán hàng hoặc dịch vụ trực tiếp cho nhau thông qua các trang web hoặc ứng dụng trực tuyến hay sự trung gian của bên thứ ba. Điều này làm thay đổi cách mọi người mua sắm và kinh doanh trực tuyến. Ví dụ phổ biến nhất là các trang web mua bán trực tuyến như Shopee, Lazada, Tiki, hoặc các trang web đấu giá và trao đổi như Vatgia, Chợ Tốt.

3. 3. Hướng dẫn xây dựng mô hình kinh doanh hiệu quả

Dưới đây là quy trình xây dựng mô hình kinh doanh hiệu quả mà bạn có thể tham khảo:

• Xác định nhu cầu của khách hàng: Để bắt đầu một dự án kinh doanh, việc đầu tiên là phải xác định rõ đối tượng khách hàng mục tiêu của bạn là ai và họ muốn gì. Bằng cách này, bạn có thể tạo ra một kế hoạch kinh doanh phù hợp để thu hút họ. Quá trình này sẽ giúp bạn phát triển chuỗi hoạt động kinh doanh một cách có hệ thống. 
• Phát triển ý tưởng sản phẩm: Việc tạo ra sản phẩm hoặc dịch vụ phù hợp với nhu cầu của khách hàng là một thách thức lớn. Điều này yêu cầu bạn không chỉ định hình ý tưởng một cách rõ ràng mà còn cần tối ưu hóa sản phẩm để nó trở nên hấp dẫn hơn. Đặc biệt, trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng gay gắt, việc này trở nên càng khó khăn hơn.
• Lên kế hoạch sản xuất và quảng bá: Từ ý tưởng ban đầu, bạn cần chuyển sản phẩm hoặc dịch vụ của mình thành hiện thực và quảng bá chúng một cách rộng rãi. Điều này có thể đạt được thông qua việc thiết kế các chiến dịch quảng cáo, kế hoạch tiếp thị và các biện pháp khác. Hãy chú ý lắng nghe phản hồi từ khách hàng và điều chỉnh kế hoạch của bạn một cách linh hoạt và hợp lý.
• Đánh giá và cải thiện mô hình kinh doanh: Việc đánh giá và cải thiện mô hình kinh doanh của doanh nghiệp cần diễn ra thường xuyên. Điều này đảm bảo rằng bạn có thể thích ứng với thị trường và tối ưu hóa hiệu suất kinh doanh. 

4. 4. Những mô hình kinh doanh phổ biến hiện nay

4.1 Mô hình kinh doanh online

Có thể nói, mô hình kinh doanh online đã và đang là mô hình vô cùng phổ biến. Đây được xem là hình thức kinh doanh thông qua mạng xã hội, website và kênh trực tuyến,…Với kinh doanh online, bạn hoàn toàn có thể quảng bá sản phẩm, dịch vụ của mình trên các kênh online. 

Trên thực tế, kinh doanh online giúp nhà bán hàng tối ưu được rất nhiều chi phí cũng như không bị giới hạn về không gian, thời gian. Cùng với sự phát triển của công nghệ 4.0, kinh doanh online chắc chắn là mô hình kinh doanh mang lại nhiều tiềm năng và cơ hội phát triển nhất. 

Tuy nhiên, mô hình này cũng có một số hạn chế là khách hàng thường xuyên đắn đo và cân nhắc việc mua hàng bởi họ không thể trực tiếp nhìn thấy sản phẩm và nghi ngại về chất lượng thực tế.

Cùng với đó, sự chậm trễ, hỏng hóc hoặc thất lạc hàng hóa trong quá trình giao hàng cũng được xem là hạn chế của mô hình kinh doanh này, khiến khách hàng chần chừ trong việc mua hàng. 

4.2 Mô hình tiếp thị liên kết

Mô hình kinh doanh này còn được biết đến dưới khái niệm Affiliate, đây là mô hình mà hoạt động kinh doanh sẽ được thực hiện khi khách hàng thực hiện hoạt động mua hàng khi click vào một liên kết. 

Ví dụ, bạn là một người có tầm ảnh hưởng trên mạng xã hội, kênh truyền thông, bạn hoàn toàn có thể sử dụng các website, mạng xã hội và gắn các đường link mua sản phẩm vào trong các bài viết của mình. Khi khách hàng mua sản phẩm, dịch vụ đó bạn sẽ được nhận hoa hồng. 

4.3 Mô hình kinh doanh thương mại điện tử

Mô hình kinh doanh này có thể tận dụng được những lợi thế của mạng Internet, mọi cá nhân, doanh nghiệp đều có thể bán hàng và thu lợi từ mô hình này. Trên thực tế, mô hình kinh doanh thương mại điện tử sẽ bao gồm: 

• Mô hình B2B (Business To Business): Mô hình kinh doanh thương mại điện tử này được hiểu là mô hình cung cấp các sản phẩm, dịch vụ từ doanh nghiệp này đến doanh nghiệp khác qua các nền tảng Internet. Mô hình B2B thường gặp có thể kể đến như: Alibaba, Amazon,…
• Mô hình B2C (Business To Consumer): Đây là mô hình kinh doanh mà ở đó, doanh nghiệp bán hàng cho các cá nhân, người tiêu dùng cuối cùng trên nền tảng trực tuyến. 
• Mô hình C2C (Consumer To Consumer): Mô hình kinh doanh này thể hiện các hoạt động mua bán, trao đổi qua Internet giữa các cá nhân, người tiêu dùng với nhau. Một số nền tảng, website hoạt động theo mô hình C2C có thể kể đến như: Ebay, Chợ Tốt, Shopee, Sendo,…

4.4 Mô hình lợi nhuận từ sản phẩm đi kèm

Một trong những ví dụ điển hình của mô hình này có thể kể đến chính là Apple với chiến lược tạo ra các nền tảng như App Store và iTunes để bán ứng dụng, bài hát, phim mới giá hợp lý để bán cùng các sản phẩm chủ chốt có giá khá cao như iPhone, iPad, Mac,…

Tuy nhiên, để dùng được iTunes hay App Store thì họ buộc phải mua được các sản phẩm chủ chốt. Điều này vô tình khiến khách hàng cảm thấy bị mắc kẹt trong hệ sinh thái này của Apple.

4.5 Mô hình kinh doanh nhượng quyền

Đối với mô hình này, bên nhượng quyền sẽ cung cấp cho phía được nhượng quyền giấy phép kinh doanh, thương hiệu, tài liệu đào tạo,… Phía được nhượng quyền sẽ được phép bán sản phẩm, dịch vụ của bên nhượng quyền. Tùy vào chính sách mà bên nhận nhượng quyền sẽ trả phí nhượng quyền hoặc phần trăm doanh thu tùy thỏa thuận. 

Một trong những ví dụ thành công điển hình của mô hình kinh doanh nhượng quyền chính là McDonald’s với số nhà hàng được nhượng quyền chiếm tới 93% tổng số nhà hàng. 

5. 5. Những lưu ý khi lựa chọn mô hình kinh doanh 

5.1 Tiềm năng

Việc hiểu rõ về tiềm năng và quy mô thị trường là yếu tố giúp bạn nắm được lượng khách hàng cũng như phân khúc thị trường. Từ đó, đưa ra quyết định đánh vào thị trường ngách hay thị trường chính, đồng thời xác định rõ đặc điểm của khách hàng mục tiêu, định hình các yếu tố quan trọng trong mô hình kinh doanh của bạn. 

5.2 Đối thủ cạnh tranh

Hiểu rõ đối thủ cạnh tranh của bạn là ai, đang làm gì là điều quan trọng để tạo nên sự khác biệt cho sản phẩm, dịch vụ của bạn trên thị trường. Đây là cơ sở để xác định lợi thế cạnh tranh và thu hút khách hàng lựa chọn bạn thay vì đối thủ khác. 

5.3 Kênh phân phối

Việc lựa chọn kênh phân phối phù hợp sẽ quyết định đến doanh thu, lợi nhuận cho cửa hàng của bạn. Bởi trên thực tế, đây là yếu tố để bạn có thể đưa sản phẩm của mình đến với khách hàng tiềm năng cũng như tăng doanh thu, lợi nhuận hiệu quả nhất cho hoạt động kinh doanh của mình. 

5.4 Chi phí, doanh thu, lợi nhuận

Lựa chọn mô hình kinh doanh phù hợp cần phụ thuộc khá nhiều vào tiềm lực tài chính cũng như khả năng mang về doanh thu, lợi nhuận của thương hiệu. Khi này, bạn sẽ cần liệt kê toàn bộ chi phí phải bỏ ra cũng như tính toán doanh thu có thể thu về và tiềm năng sinh lời.

Đây được xem là một trong những cơ sở để thương hiệu của bạn có thể đưa ra kế hoạch kinh doanh rõ ràng, phù hợp và hiệu quả hơn. 

Trên đây là những yếu tố quan trọng về mô hình kinh doanh mà Sapo muốn chia sẻ với bạn, chúng tôi hy vọng rằng, những chia sẻ trên có thể giúp bạn đánh giá tính phù hợp, từ đó lựa chọn mô hình phù hợp nhất.